(data.gov.vn) Nigeria là một quốc gia tại Tây phi thường được gọi là "Người khổng lồ của châu Phi", với dân số hơn 200 triệu người vào cuối năm 2019 và có dân số lớn nhất ở châu Phi. Để quản lý dân cư, Nigeria đã triển khai cấp mã định danh công dân và thẻ căn cước công dân điện tử.

Mã định danh công dân Nigeria và cơ sở dữ liệu về dân cư

Nigeria đã triển khai cấp mã số định danh công dân (National Identification Number - NIN). NIN là một dãy số được cho một cá nhân khi đăng ký cá nhân đăng ký với cơ quan nhà nước. Quá trình đăng ký và cấp mã số định danh công dân gắn liền với việc thu nhận các thông tin liên quan đến nhân khẩu học và các đặc tính sinh trắc học bao gồm ảnh chụp mười dấu vân tay, ảnh khuôn mặt và chữ ký điện tử. Tất cả các thông tin được đưa vào cơ sở dữ liệu để phục vụ mục đích định danh một cá nhân duy nhất gọi là Cơ sở dữ liệu định danh quốc gia (NIDB – National Identification Database).

Một số định danh công dân là duy nhất khi đã cấp cho một cá nhân cụ thể sẽ không được sử dụng lại cho bất kỳ cá nhân nào khác kể cả khi cá nhân đó đã chết. Số định danh cá nhân NIN giúp liên kết tất cả các thông tin về cá nhân trong các cơ sở dữ liệu có liên quan và được sử dụng để kiểm tra danh tính của cá nhân trong các hoạt động hành chính.

Đặc tính của mã định danh cá nhân bao gồm:

• Mã số nhận dạng quốc gia (NIN) bao gồm 11 số có đặc tính ngẫu nhiên và gán cho một cá nhân khi hoàn thành đăng ký vào Cơ sở dữ liệu NIDB.

• Sau khi NIN được gán cho một cá nhân, số đó không bao giờ được sử dụng lại cho cá nhân khác. Vì vậy, NIN là số độc nhất cho một con người cụ thể.

• Trong trường hợp một cá nhân qua đời, NIN của người đó sẽ được lưu trữ sau khi có giấy chứng tử xuất trình cho Ủy ban quản lý số định danh và trạng thái chết của cá nhân đó được thiết lập.

• NIN được sử dụng để liên kết tất cả các bản ghi về một cá nhân trong cơ sở dữ liệu và cũng được sử dụng để thiết lập hoặc xác minh danh tính của người đó.

• Tất cả công dân và cư dân hợp pháp ở Nigeria, từ sơ sinh trở lên đều đủ điều kiện đăng ký NIN và được cấp NIN.

• NIN phải được bảo vệ chặt chẽ bởi các cá nhân và được cảnh báo hạn chế tiết lộ cho người khác ngoại trừ cho cơ quan có liên quan khi được yêu cầu.

Cùng với việc cấp định danh cá nhân NIN các cơ quan Chính phủ sẽ thực hiện cấp một thẻ định danh điện tử quôc gia cho công dân (hay thẻ căn cước công dân điện tử hay viết tắt là e-ID). Thẻ định danh điện tử quốc gia là một thẻ dựa trên chip với nhiều chức năng.

Thẻ căn cước công dân điện tử e-ID

Tổng thống Jonathan Goodluck của Nigeria đã công bố bắt đầu cấp thẻ căn cước công dân điện tử vào ngày 28/8/2014. Tính đến tháng 10/2019 đã có 37 triệu người Nigeria được đăng ký vào trong cơ sở dữ liệu và hơn 30 triệu thẻ căn cước công dân đã được cấp. Việc triển khai cấp được thúc đẩy mạnh mẽ hơn vào năm 2020. Đến tháng 5 năm 2020 Tổng  giám đốc Ủy ban quản lý danh tính quốc gia NIMC Aliyu Aziz đã công bố đạt được 41,5 triệu người đăng ký vào Cơ sở dữ liệu. Quá trình triển khai đăng ký công dân và cấp thẻ định danh công dân được quản lý bởi Ủy ban quản lý danh tính quốc gia NIMC và hoàn toàn miễn phí khi cấp thẻ cho công dân.

Khác với mã số định danh công dân NIN được cấp cho toàn bộ công dân Nigeria không giới hạn độ tuổi (ngay từ khi sinh ra) và người được cư trú hợp pháp tại Nigenia, thẻ căn cước công dân được cấp cho những người được ghi nhận đăng ký thành công Hệ thống nhận dạng quốc gia và là người cư trú hợp pháp đã đủ 16 tuổi trở lên. Thẻ căn cước công dân điện tử là thẻ vật lý trong khi số định danh NIN là một dãy số định danh cá nhân. NIN có thể sử dụng dộc lập để xác minh danh tính kỹ thuật số mà không cần thẻ căn cước công dân điên tử. Và thẻ căn cước công dân điện tử  gắn liền với NIN, lưu trữ NIN và thông tin định danh điện tử trong chíp của thẻ.

Tuy nhiên, số được in trên thẻ căn cước công dân điện tử không phải là NIN mà là PAN (Số tài khoản ngân hàng) được sử dụng để truy cập tính năng thanh toán của thẻ sau khi được kích hoạt.

Các chức năng của thẻ e-ID quốc gia mới

Thẻ e-ID có quy định cho 13 ứng dụng, trong đó có năm (5) được kích hoạt tại điểm lấy thẻ.

Năm (5) ứng dụng hoạt động là:

• Thông tin nhận dạng điện tử (e-ID)

• Thanh toán EMV

• Xác minh - Đối sánh trên thẻ

• Bảo mật - Cơ sở hạ tầng khóa công khai điện tử (ePKI)

• Du lịch - Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế (ICAO)

Tám (8) ứng dụng -applet còn lại sẽ được triển khai trong các giai đoạn tiếp theo. Đó là:

• Ứng dụng sức khỏe điện tử

• Đơn xin trợ cấp điện tử

• Ứng dụng Bầu cử điện tử

• Ứng dụng Thuế điện tử

• Giấy phép lái xe điện tử

• Ứng dụng Giao thông điện tử

• Ứng dụng e-SIM

• Bảo hiểm điện tử

Các ứng dụng (applet) được thiết kế để tạo điều kiện cho các cá nhân tương tác với Chính phủ và với các tổ chức hỗ trợ Thẻ căn cước công dân quốc gia để có thể sử dụng nhiều loại dịch vụ. Thẻ căn cước công dân là loại thẻ thông minh có các tính năng bảo mật để ngăn chặn các hoạt động gian lận.

Cụ thể  năm chức năng hoạt động cơ bản của thẻ e-ID quốc gia

1. Nhận dạng điện tử (e-ID)

Đây là chức năng đơn giản nhất nhưng căn bản nhất của Thẻ căn cước công dân điện tử quốc gia vì nó chứa thông tin định danh của chủ thẻ được ghi trong Cơ sở dữ liệu quốc gia. Thông tin bao gồm: mã số nhận dạng quốc gia (NIN), địa chỉ, tên của chủ thẻ và các chi tiết khác được lưu trữ trong thẻ và được khóa an toàn, chỉ có thể được đọc bởi các thiết bị đầu cuối được ủy quyền hoặc thiết bị chấp nhận thẻ (CAD). Một cơ quan sẽ yêu cầu một đầu đọc đặc biệt được NIMC chấp thuận để đọc nội dung của Thẻ nhằm đảm bảo rằng thông tin bí mật ngoài thông tin hiển thị trên mặt thẻ được tra cứu an toàn.

2. Thanh toán - Europay MasterCard & Visa (EMV)

Chức năng thanh toán này cho phép Thẻ e-ID quốc gia được sử dụng như một công cụ để thực hiện thanh toán cho hàng hóa và dịch vụ ở bất kỳ nơi nào trên thế giới. Nhiều người Nigeria không có quyền truy cập vào các dịch vụ tài chính, nhưng với thẻ e-ID mới, tiền có thể được chuyển khoản, thanh toán hoặc nạp vào thẻ e-ID của cá nhân. Tất cả những gì chủ thẻ cần làm là đến một trong các ngân hàng tham gia (chẳng hạn như UBA) và nạp tiền vào thẻ hoặc nhờ cá nhân khác chuyển tiền vào Thẻ bằng bất kỳ nền tảng/tùy chọn thanh toán có sẵn. Ví dụ (từ tài khoản ngân hàng sang thẻ, chuyển khoản Quickteller, thiết bị đầu cuối POS, ATM), v.v.

Thẻ cũng có thể được sử dụng để thanh toán hàng hóa và dịch vụ như hóa đơn điện như DSTV, GOTV, Startimes, vé máy bay, hóa đơn tiền nước v.v. Thẻ cũng có thể sử dụng tại các máy ATM trên toàn thế giới, nơi chấp nhận thẻ Mastercard.

3. Match-on-Card (MoC)

Thẻ có 10 dấu vân tay được lấy tại điểm đăng ký và lưu trữ trong Cơ sở dữ liệu nhận dạng quốc gia và cũng được lưu trữ an toàn trên thẻ. Những thiết bị không được phép sẽ không thể truy cập được. Chức năng đối sánh sinh trăc học (MoC) là công nghệ an toàn nhất để xác thực một người thực với chủ thẻ. Một thiết bị đầu cuối an toàn hoặc Thiết bị chấp nhận thẻ (CAD) được sử dụng để khớp một dấu vân tay cụ thể với dấu vân tay lưu trữ trên Thẻ e-ID quốc gia. Trong trường hợp thử nhiều hơn số lần cho phép, chức năng MoC sẽ bị chặn để đảm bảo an toàn. Đây là chức năng xác thực để các cơ quan hoặc tổ chức chấp nhận thẻ chắc chắn rằng người xuất trình thẻ là chủ sở hữu thực sự.

4. Cơ sở hạ tầng khóa công khai điện tử (ePKI) - Bảo mật

Chức năng này tạo điều kiện giao tiếp an toàn giữa người, người dùng và thiết bị. ePKI như được gọi là giúp xây dựng niềm tin cho các giao dịch cũng như đảm bảo tính bảo mật của các giao dịch kinh doanh như thương mại điện tử, ngân hàng trực tuyến và email doanh nghiệp. Với chức năng ePKI trên Thẻ ID điện tử quốc gia, chữ ký điện tử có thể được áp dụng hợp lệ để ký các hợp đồng các tài liệu, hoặc nhận dạng trực tuyến và tại các máy ATM.

5. Mã theo chuẩn của tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế (ICAO) - Du lịch

Thẻ e-ID quốc gia cũng là một giấy thông hành và tuân theo các tiêu chuẩn như ICAO giống như hộ chiếu quốc tế. Chức năng này cung cấp chức năng trong tương lai cho bất kỳ ai có thể muốn tham gia vào quá trình di cư xuyên biên giới, chẳng hạn như du lịch trong khu vực Tây Phi và hoặc các quốc gia chấp thuận khác mà không cần thị thực.

Các chức năng khác của thẻ e-ID quốc gia

Có tám (8) chức năng khác mà Thẻ ID điện tử quốc gia có thể thực hiện đang được triển khai theo từng giai đoạn bao gồm:

1. Ứng dụng e-Health

Chức năng eHealth trên Thẻ e-ID quốc gia phối hợp với Chương trình Bảo hiểm Y tế Quốc gia (NHIS) có thể được sử dụng để quản lý các chương trình bảo hiểm y tế. Có nhiều trường hợp sử dụng nhưng một số trường hợp sẽ bao gồm việc lưu trữ mã đặc biệt chứa tình trạng sức khỏe của chủ thẻ như nhóm máu, kiểu gen, đặc tính dị ứng và nhiều thông tin khác. Chức năng này cũng có thể cung cấp mã Bảo hiểm y tế cho chủ thẻ tại Nigeria cũng như sử dụng cho bảo hiểm y tế khi du lịch quốc tế.

2. Ứng dụng Trợ cấp điện tử

Trợ cấp hưu trí phối hợp với PENCOM sẽ cho phép chủ thẻ quản lý tài khoản tiết kiệm hưu trí hiệu quả hơn. Thẻ e-ID quốc gia sẽ được gắn với số hưu trí của chủ thẻ để chủ thẻ có thể kiểm tra và quản lý tài khoản. Tất cả chúng đều có thể được ghi và đọc bằng các thiết bị đầu cuối an toàn.

3. Ứng dụng bầu cử điện tử

Bầu cử điện tử là ứng dụng biến thẻ eID thành thẻ cử tri. Trong các cuộc bầu cử, chủ sở hữu thẻ sẽ có thể bỏ phiếu bằng cách đưa Thẻ ID điện tử quốc gia vào thiết bị đọc thẻ giống như máy POS được thiết kế đặc biệt có cài đặt chứng chỉ kỹ thuật số thích hợp. Các chứng chỉ kỹ thuật số cùng với các thiết bị và tính năng sinh trắc học sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc xác minh thông tin của chủ thẻ trước khi họ được phép bỏ phiếu.

4. Ứng dụng Thuế điện tử

Với sự phối hợp với Sở Thuế vụ nội địa liên bang (FIRS) sẽ cho phép thẻ ID điện tử quốc gia hoạt động như một kênh thanh toán tự phục vụ, qua đó chủ thẻ có thể tự thực hiện các nghĩa vụ thuế một cách dễ dàng tại bất cứ nơi đâu. Thẻ sẽ được gắn với số nhận dạng thuế FIRS (TIN) của chủ thẻ và có thể được sử dụng để xác minh các khoản thanh toán ngay lập tức vì người nộp thuế sẽ có thể in biên lai điện tử khi kết thúc giao dịch.

5. Ứng dụng Giấy phép lái ​​xe điện tử

Với sự phối hợp với Ủy ban an toàn đường bộ liên bang (FRSC), thẻ có thể sử dụng để truy cập thông tin chi tiết về Giấy phép lái ​​xe quốc gia bằng cách đưa Thẻ e-ID quốc gia vào thiết bị đọc thẻ giống như máy POS với chứng chỉ kỹ thuật số thích hợp. FRSC là cơ quan chịu trách nhiệm cấp giấy phép lái xe ở Nigeria sẽ là cơ quan đầu mối cung cấp cho NIMC hướng dẫn về những dữ liệu mà họ sẽ yêu cầu trên chip.

6. Ứng dụng Giao thông điện tử

Với sự phối hợp với các cơ quan giao thông vận tải thích hợp tùy thuộc vào địa phương sẽ cho phép chủ thẻ sử dụng thẻ e-ID quốc gia tích hợp l sử dụng làm phương tiện thanh toán khi sử dụng các phương tiện giao thông công cộng. NIMC sẽ hợp tác với bất kỳ cơ quan vận tải đường bộ, đường hàng không hoặc đường sắt nào để phát triển một khuôn khổ khả thi để tích hợp NIN với Cơ sở dữ liệu của riêng.

7. Ứng dụng e-SIM

Chức năng của Mô-đun nhận dạng thuê bao (SIM) giống với công nghệ SIM được sử dụng trong các điện thoại di động. Chíp điện tử trên thẻ là một mạch tích hợp lưu trữ an toàn danh tính thuê bao di động quốc tế (IMSI) và khóa liên quan được sử dụng để xác định và xác thực thuê bao trên các thiết bị điện thoại di động. Chức năng này sẽ cung cấp cho thẻ e-ID quốc gia quyền truy cập vào mạng di động để cho phép thực hiện nhiều chức năng như truyền dữ liệu không dây. Tất cả chủ sở hữu thẻ SIM đang hoạt động phải đăng ký thông tin chi tiết và xác nhận sinh trắc học trước khi được kích hoạt.

8. Ứng dụng Bảo hiểm điện tử

Chức năng Bảo hiểm trên Thẻ ID điện tử Quốc gia phối hợp với Ủy ban Bảo hiểm Quốc gia (NAICOM) có thể được chủ thẻ sử dụng để quản lý các hợp đồng bảo hiểm, gia hạn chương trình bảo hiểm, xác định thời hạn bảo hiểm của họ còn hiệu lực…

Qua việc nghiên cứu thẻ công dân điện tử / căn cước công dân điện tử tại Nigeria, Việt Nam cũng có thể tham khảo các kinh nghiệm cần thiết để chuẩn bị cho việc triển khai rộng rãi thẻ căn cước công dân điện tử sẽ triển khai năm 2021.

Tài liệu tham khảo:

https://www.nimc.gov.ng/the-e-id-card/

https://www.thalesgroup.com/en/markets/digital-identity-and-security/government/customer-cases/nigeria-eid

https://www.nimc.gov.ng/nin-in-simple-images/

https://www.nimc.gov.ng/about-nin/